مواردي كه ديه برعاقله نيست

عاقله که دیهٔ جنایت خطا را می پردازد در چند مورد از پرداخت آن مُعاف است :

1- زنان عاقله، اگر عُصبهٔ جانی زن باشد مانند عمّه و دخترعمو و غيره بر آنان چيزي نيست .

۲- عُصبهٔ نابالغ ، اگر خویشاوندان پدری به حدّ بلوغ نرسیده باشند برآنان چیزی نیست .

۳- عاقلهٔ بی عقل، اگر عاقلهٔ جانی چه عصبه وغیره دیوانه باشند برآنان چيزى نيست .

4- جنایت عمد، اگر ثابت شود که جانی عمداً جنایت نموده بر عاقله اش چيزي نيست .

5- إقرار جانی ، اگر جانی إقرار به جنایت عمدی کند نزد حاکم شرع بر عاقله اش چيزي نيست .

6- تصالح جانی ، اگر جانی با اولياى مقتول برديه مصالحه کند بر-عاقله اش چیزی نیست .

۷- جانی ذمّی ، اگر جانی از أهل ذمّه و کتابی باشد و مالی نداشته باشد، ولیّ مسلمین از بیت المال می پردازد .

8- جروح خفيفه ، اگر جنايت جاني كمتر از زخم موضّحه باشد ديه بر خود اوست نه بر عاقلهٔ او .

۹- جنایت برخود، اگر جانی إشتباهاً برخودش جنایت کند ربطی به عاقله اش ندارد .

۱۰- جنایت حیوان، اگر حیوان کسی مرتکب جنایتی شود دیه برمالك حيوان است نه بر عاقلهٔ او .

۱۱- إتلاف مال، اگر جانی مال کسی را تلف کند خودش ضامن است نه عاقله اش .

۱۲- جانی برده، برده گان هر جنایتی را مرتکب شوند دیه برخودشان است نه بر آقایانشان و عاقله شان .

اصل این مطالب را می توانید در صفحه 318 کتاب خلاصه الفقه مطالعه نمایید.