أشهَر فقهای شیعه

شمارش فقهای عظام شیعه از چندین هزار بیشتر است لیکن أشهر فقهاء از این قرارند و چون جنبۀ شهرت به فقاهت مقصود است لذا از حکمای إلهی و علمای مشهور به أصول وكلام وهيئت وغيره سخنی درميان نيست .

أ = فقهای صدر إسلام

در دوران صدر اسلام و صحابهٔ پیامبر اکرم (ص) از تمامی أصحاب أفقه و أشهر اینهایند :

۱- حضرت أمیرالمؤمنین علی بن ابیطالب عليه السلام که پس از رسول اکرم أفقه بشرهستند .

۲- حضرت صدیقه زهرا سلام الله علیها که أفقه مردم پس از علی (ع) می باشند .

۳- حضرت إمام حسن مجتبی (ع) که پس از جدّ و پدر و مادر از تمامی مردم أفقهند .

4ـ حضرت إمام حسین علیه السلام که پس از جدّ و پدر و مادر و برادر از تمامی مردم أفقهند.

5- سلمان محمّدی – فارسی (رضی) – که فقه را از پیامبر (ص) و أمیرالمؤمنین و صدیقهٔ زهرا آموخت .

6- عبد الله بن عبّاس (رضی) که فقه را از پیامبر و امیرالمومنین و صدیقه زهرا (ع) آموخت .

۷- علیّ بن أبی رافع (رضی) که فقه را از پیامبر (ص) و أمیرالمؤمنین (ع) فرا گرفت و نوشت .

ب – فقهای دوران تابعین

۱- حضرت زین العابدین علیّ بن الحسین (ع) إمام چهارم که از همهٔ أهل زمان افقه و أشهر می باشد .

۲- سعید بن المسیّب که از إمام علی بن الحسین (ع) فقه را آموخت رحمة الله عليه .

۳- أبوخالد کابلی که از إمام علیّ بن الحسین (ع) فقه را آموخت رحمة الله عليه .

4- قاسم بن محمد بن أبی بکر که از إمام علی بن الحسین (ع) فقه را آموخت رحمة الله عليه .

5- ثابت بن هرمز أبوالمقدام که از إمام علیّ بن الحسین (ع) فقه را آموخت رحمة الله عليه .

6- سعید بن جُبیر که از إمام علیّ بن الحسین (ع) فقه را آموخت رحمة الله عليه .

ج- دوران إنتشار مذهب

۱- حضرت إمام محمد بن علی (ع) باقرعلوم الأولّین والآخرین ناشر فقه آل محمد (ع) .

2- حضرت إمام جعغر بن محمد الصّادق (ع) رئيس مذهب و أستاد و مُربّی فقها که چهل هزار نفر بودند .

۳- زیدبن علیّ بن الحسین شهید که زیدیّه او را إمام خود می دانند. از شاگردان حضرت صادق (ع) که شیعه نیستند. أبوحنیفه است که گفته لولاالسّنتان لهلك النّعمان ـ كه دو سال تلمّذ داشته .

د – أفقه الأولّين

أشهر فقهآء شیعه از شاگردان حضرت امام صادق (ع) و حضرت إمام باقر(ع) أفقهه الأولّین نامیده می شوند.

1- زرارة بن أعين رضوان الله عليه .

2- معروف بن حزبوذ رضوان الله عليه .

۳- أبو بصیر أسدی رضوان الله علیه .

4- فُضیل بن یسار رضوان الله علیه .

5- محمّد بن مسلم طائی رضوان الله عليه .

6- بُرید عجلی رضوان الله علیه .

۷- أبو بصیر لیث مرادی رضوان الله علیه .

هفت فقیه دیگراز شاگردان حضرت صادق (ع) از سایرین أفقهند به این ترتیب :

۱- جمیل بن درّاج رحمة الله علیه .

2- عبدالله بن مسکان رحمة الله عليه .

3- عبد الله بن بُکیر رحمة الله عليه .

4- حمّاد بن عیسی رحمة الله علیه .

5- حمّاد بن عثمان رحمة الله عليه .

6- أبان بن عثمان رحمة الله علیه .

۷- علیّ بن أبی حمزه بطائنی رحمة الله علیه مؤلّف جامع أبواب الفقه .

هـ – أفقه الآخرين

پس از أفقه الأولّين أشهر شاگردان حضرت كاظم (ع) وإمام رضا(ع) أفقه الآخرین نامیده می شوند :

1ـ يونس بن عبدالرّحمن رحمة الله عليه .

۲- صفوان بن یحیی بیّاع سابری رحمة الله علیه .

۳- محمّد بن أبی عمیر رحمة الله علیه .

4- عبد الله بن مغيره رحمة الله عليه .

5ـ حسن بن محبوب رحمة الله عليه .

6- احمد بن ابی نصر رحمة الله علیه .

7- حسن بن علیّ بن فضّال رحمة الله عليه .

۸- فضالة بن ایّوب رحمة الله علیه .

۹- محمّد بن معافی ابن جعفر رحمة الله علیه صاحب شرایع الایمان .

10ـ سعد بن عبد الله أشعری قمّی رحمة الله عليه صاحب كتاب ألرّحمة در فقه .

إجماع طائفه بر این است که این فقهاء را از هرحیث موثّق و مُعتبر می دانند بلکه بر صحّت آنچه که آنان به إمامان نسبت داده اند متّفقند و چند فقیه از اصحاب إمام هادی (ع) و عسکری (ع) هم از جملهٔ أفقه الآخرین اند :

۱- شیخ فضل بن شاذان نیشابوری قدس سرّه که حضرت هادی (ع) کتابش را پسندیدند .

2- علی بن مهزيار اهوازی وکیل و نائب آن دو حضرت و تشرّف یافته به محضر إمام زمان (ع) .

3- محمّد بن علی بن محبوب أشعری قمّی شیخ قمییّن صاحب کتاب الجامع در فقه .

4- محمد بن عیسی بن عُبید یقطینی که إبن شاذان و إبن محبوب از او روایت می نمایند .

5- جناب سیّد محمّد سبع الدجیّل فرزند حضرت هادی (ع) و عموی إمام زمان صاحب کرامات مشهوره .

و- فقهآء متقّدمین

پس از دوران أفقه الآخرین و شاگردان إمامان (ع) دوران فقهآء متقّدمین است که أشهر إینهایند :

۱۔ شیخ عثمان بن سعید (رضی) نائب اول خاص حضرت ولیّ عصر عجّل الله فرجه الشّریف .

2- شیخ محمد بن عثمان (رضی) نائب دوم خاص حضرت ولیّ عصر عجل الله فرجه الشّريف .

۳- شیخ حسین بن روح (رضی) نائب سوم خاص حضرت ولیّ عصر عجل الله فرجه الشّريف .

4- شیخ علیّ بن محمد سُمری (رضی) نائب چهارم خاص حضرت ولیّ عصر عجّل الله فرجه الشّريف .

۵- شیخ مفید محمّد بن نعمان قدس سرّه .

6- شیخ إبن الجُنید قدس سرّه .

۷- شیخ کلینی مؤلّف کافی قدس سرّه .

۸- شیخ صدوق قدس سرّه .

۹- شیخ إبن أبی العقیل عمّانی قدس سرّه .

۱۰- شیخ قاضی نعمان مصری قدس سّره صاحب دعائم الإسلام.

۱۱- سیّد مرتضی علم الهُدی قدس سرّه .

۱۲- قاضی إبن البّراج شاگرد علم الهُدی قدس سرّه .

۱۳- شیخ الطائفة طوسی شاگرد علم الهُدی قدس سرّه .

14- شیخ إبن إدریس حلّی قدس سرّه صاحب سرائر .

۱۵- شیخ نجم الدّین هذلی حلّی قدس سرّه صاحب قصهٔ جزیرة الخضرا .

16- آیة الله علّامهٔ حلّی قدس سرّه صاحب (نَهج الحق) .

17- شیخ شهید اول محمد بن جمال الدین مکّی عاملی صاحب لمعة قدس سرّه .

۱۸- شیخ شهید ثانی زین الدّین جبعی عاملی صاحب شرح لمعه قدس سرّه .

19- شهید ثالث قاضی نورالله تستری قدس سرّه .

20- شیخ حسین بن عبد الصّمد والد شیخ بهائی قدس سرّه .

21- شیخ محمد بن حسین شیخ بهائی قدس سرّه صاحب کشکول .

۲۲- شیخ مجلسی اول محمد تقی قدس سرّه صاحب بحارالأنوار.

23- شیخ حرّ عاملی صاحب وسایل قدس سرّه .

24- شيخ محقّق حلّی قدس سرّه صاحب شرایع .

25- شیخ مجلسی دوم محمّد باقر قدس سرّه .

26- شیخ محقّق کرکی قدس سرّه .

27- شیخ وحید بهبهانی قدس سرّه مجدّد قرن سیزدهم .

۲۸- سیّد صاحب کرامات سیّد میرداماد قدس سرّه .

29- سید صاحب ریاض سید علی طباطبائی قدس سرّه .

30- سید بحرالعلوم سید مهدی کبیر قدس سرّه .

31- شيخ جعفر کبیر كاشف الغطاء قدس سرّه .

32- شیخ صاحب جواهر محمّد حسن نجفی قدس سرّه .

33- سیّد محمد باقر شفتی حجّة الإسلام رشتی قدس سرّه .

34- مولی أحمد نراقی قدس سرّه .

35- شريف العلماء مازندرانی قدس سرّه .

36- سیّد صدرالدین صَدر جدّ أعلای خاندان صدر قدس سرّه .

ز- فقهآء متأخّرین قدّس الله اسرارهم

از زمان شیخ انصاری (رضی) به این طرف دوران فقهای متأخّرين است که أشهر إینهایند :

۱- شیخ الفقهاء المتأخرین شیخ مرتضی انصاری قدس سّره صاحب مکاسب و رسائل و غیره .

۲- مجدّد قرن گذشته میرزای شیرازی سید محمّد حسن قدس سرّه صاحب فتوای تحریم تنباکو .

۳- سیّد محمّد کاظم یزدی قدس سرّه صاحب کتاب عروة الوثقی.

4- شیخ محمّد تقی شیرازی قدس سرّه صاحب فتوای جهاد عراق .

5- حاج آقا رضا همدانی قدس سرّه صاحب کتاب صلاة وقضاء وغیره .

6- شیخ مامقانی بزرگ شیخ محمد حسن قدس سرّه صاحب تألیف متعّدده .

۷- شیخ الشریعه إصفهانی قدس سرّه أستاد مراجع .

8- شيخ محمد حسین إصفهانی قدس سرّه أستاد مراجع .

9- آقا ضیاءالدّین عراقی قدس سرّه أستاد مراجع .

10- شیخ عبدالکریم حائری یزدی قدس سرّه أستاد مراجع .

11- سیّد ابوالحسن إصفهانی قدس سرّه صاحب وسیلة النجاة .

12- حاج آقا حسین طباطبائی بروجردی قدس سرّه صاحب جامع أحاديث الشيعة.

13- سیّد محسن طباطبائی حکیم قدس سرّه صاحب مستمسک العروة .

14- سیّد محمود حسینی شاهرودی قدس سرّه صاحب تقریرات حج .

15- سیّد محمد هادی حسینی میلانی قدسی سرّه صاحب محاضرات فی فقه الإمامیّه .

16- أستاد الفقهاء سیّد ابوالقاسم خوئی دام ظلّه که بیش از 50 نفر مجتهد تربیت فرموده اند که نگارنده از سال ۱۳۸۵ هجری تا 1395 إفتخار تلمّذ در بحث خارج فقه و أصولشان را داشته و به دریافت إجازهٔ تصدّی أمور حسبیّه و وکالت از جانب إيشان نائل گشته .

اصل این مطالب را می توانید در صفحه 341 کتاب خلاصه الفقه مطالعه نمایید.